Past het dier nog op ons bord?

“Laat je me weten wat je van het boek vindt? Dat stel ik op prijs.” Hoogleraar Imke de Boer (Wageningen University & Research) en ik komen elkaar tegen op de gang, voorafgaand aan het symposium ‘Circling Back’ waarin drie jaar groot onderzoek naar een circulair voedselsysteem wordt gepresenteerd. Dat laat ik me natuurlijk geen twee keer zeggen. Haar boek ‘Past het dier nog op ons bord?’ dat afgelopen zomer uitkwam, slingert al een aantal maanden rond in huis. Ik beken haar dat het voor mij ‘werk’ is. En dat op mijn nachtkastje doorgaans ontspannende romans liggen. Maar nu, op een heerlijk weekje Terschelling, paste het nog precies in mijn tas en nam ik de tijd om het eens grondig uit te lezen. Pen in de aanslag, passages onderstrepen, aantekeningen maken. Dat werk.

De Boer verkent in een compact (116 pagina’s), persoonlijk, eerlijk, toegankelijk en op de een of andere manier ook volledig boekje het heikele vraagstuk van het eten van vlees en andere dierlijke producten. Het is het soort boek dat zich niet met het woordje ‘goed’ of ‘leuk’ laat omschrijven, maar vormt vooral een bijzonder handig naslagwerk van het wereldvoedselvraagstuk. De Boer beschrijft een persoonlijke zoektocht (dat bakje volle yoghurt elke ochtend en dat eitje in het weekend blijven aan haar knagen), maar lardeert dit met wetenschappelijke feiten en inzichten. Als Limburgs paardenmeisje wordt ze uitgeloot voor Diergeneeskunde en belandt ze uiteindelijk op de Wageningen Universiteit bij de studie Zoötechniek. Ook met dieren, maar daar houdt de vergelijking wel op. Haar zoektocht betreft eerst haar werk: waar kan ze haar liefde voor systemen in kwijt? Dat dit tenslotte goed is gekomen is geschiedenis. In 2020 ontvingen zij en Evelien de Olde de prestigieuze Rockefeller Food Prize voor hun visie op het wereldwijde voedselsysteem. Ook geldt zij als een van de grondleggers van de visie op Kringlooplandbouw die minister Schouten in 2019 presenteerde. Haar ster is al een tijdje rijzende.

IMG_6761

Grondig

Zij pakt het vraagstuk ‘dieren eten’ grondig aan. Zoönosen, landgebruik, mestgebruik, diervoeding en dierenwelzijn komen allemaal voorbij. Uit verschillende van haar eigen onderzoeken van de afgelopen jaren bleek reeds dat een beetje dierlijke producten in een overigens circulair systeem geen probleem vormen. Sterker nog, die kunnen deel uitmaken van een gezond voedselsysteem, mits dieren gehouden worden op graslanden waar verder niks anders groeit én een oplossing vormen voor restproducten van de akkerbouw of de voedingsindustrie. Met de mest dragen landbouwhuisdieren op deze manier ook nog iets bij aan een vruchtbare bodem. Maar dat is slechts de technische kant van het verhaal, dat ons leidt naar een ‘flexanistisch’ menu (grotendeels veganistisch met af en toe wat dierlijke eiwitten). Toch laat dat knagende gevoel zich op deze manier niet wegredeneren. Daar zijn levensvragen op hun plaats. Het Antropoceen (tijdperk waarin de desastreuse invloed van de mens alom aanwezig is) lijkt mensen het recht te geven over andere levende wezens te heersen, hen te doden voor hun eigen geluk of overlevingskansen. Maar net hoe je het bekijkt. En daar begint de echte waarde van dit vraagstuk. Waar De Boer pleit voor ‘verliefd zijn op moeder Aarde’ of ‘eten wat de Aarde schaft’, schetst zij veel meer een beeld van de mens die onderdeel is van de natuur, er gelijkwaardig aan. Ik moest denken aan het pleidooi voor het Symbioceen – een tijdperk waarin mens, natuur en technologie een nieuwe balans creëren – dat Australiër Glenn Albrecht recent deed in een documentaire van VPRO’s Tegenlicht. Dat woord schetst een mooi nieuw perspectief op waar De Boer ook heen wil.

Wakker schudden

IMG_6251

Een WUR-professor die openlijk twijfelt of zij helemaal veganistisch zal gaan leven? Die opschrijft dat de veestapel in Nederland ernstig ingekrompen moet worden? Die antwoorden geeft op levensgrote vraagstukken rond het wereldvoedselsysteem maar ook toegeeft als nog niet op alle vragen sluitende antwoorden zijn? Ik moet mijzelf af en toe wakker schudden. De WUR was toch altijd de universiteit van groter en meer? De tijd dat voorzitter Aalt Dijkhuizen en hoogleraar Rudy Rabbinge als woordvoerders hun visie op grootschalige en efficiënte landbouw ventileerden ligt mij nog heel vers in het geheugen. De weerklank daarvan is nog steeds hoorbaar in de agrarische sector. De mensen die al eerder doorhadden dat dit systeem op de lange duur niet houdbaar is – waartoe ik mijzelf ook reken – moesten het tot voor kort vooral doen met hun eigen knagende gevoel, een hoop openbare en verwarrende debatavonden, een paar dwarse wetenschappers en een heleboel praktijkmensen die gewoon aan de slag gingen met een ander voedselsysteem. Het boek VOER – vaart maken met de voedseltransitie dat Youetta Visser en ik in 2017 publiceerden is vooral een weerslag dáárvan, maar mist een wetenschappelijke basis voor zoiets als een voedseltransitie. Want die was er niet.

Transitieminded

Hoe fijn is het dan dat de tijden snel veranderen? Dit jaar mocht ik voor het transitieminded deel van de WUR al een serie interessante podcasts maken. En was ik verrast over de visie en betrokkenheid van vele wetenschappers om te werken aan verandering. Als De Boer de moed heeft en de steun krijgt om haar visie de komende jaren uit te dragen, dan kan er echt wat veranderen. Een hoogleraar die in eerste plaats méns is. Een hart heeft. Klip en klaar weet te vertellen waar het heen moet in deze verwarrende tijden is goud waard. Ik zou zeggen: laten we een team van mensen om haar heen formeren dat op alle mogelijke manieren gaat helpen om de impact van deze visies op alle mogelijke plekken te laten landen. WAT we moeten eten en produceren in de toekomst wordt steeds helderder. Rest vooral de vraag HOE we daar komen. Haar collega-hoogleraar Katrien ter Meer heeft daar met haar small wins theorie wel een paar ideeën over. Die koppelen aan dit boek zou het nog een tikje interessanter maken. Maar voor nu ben ik vooral hoopvol. En ga ik met nieuwe moed door op de door mij ingeslane flexanistische weg.

 

 

Deel dit artikel opTweet about this on TwitterShare on Facebook
IMG_6805
Eten wat de aarde schaft