Als ik de signalen in mijn groene bubbel goed beluister, maakt de Dag van de Duurzaamheid (rond 10 oktober) steeds meer plaats voor een viering van de Dag van de Aarde op 22 april. Ik zie bijeenkomsten voorbijkomen van transitiestrevers, kruiwagenmarsen, bomenplant- en zaaiacties en oproepen om uiterlijk 22 april een streefbedrag voor een mooi doel te halen. Als initiatiefnemer van de Dag van de Duurzaamheid in 2009 bij Urgenda, deel ik graag een paar bespiegelingen met jullie.
Vijftien jaar geleden was klimaatverandering nog heel abstract en duurzaamheid niet erg sexy. Daarnaast zette niemand vraagtekens bij het neoliberale marktdenken. “We” hadden het idee dat we duurzaamheid als lifestyle moesten ‘verkopen’ en de boodschap was vooral dat je niets van je luxe hoefde in te leveren. Je kon eenvoudig groene energie nemen, duurzame kleding aanschaffen en we moedigden mensen aan eens een biologische appeltaart te gaan bakken. Het ging alles bij elkaar toch over het kopen van of investeren in duurzame oplossingen. Een scala aan duurzame ondernemers speelde de afgelopen jaren handig op dit denken in.
Karmapunten
Vijftien jaar later is het tijdsgewricht volstrekt veranderd. Wereldwijde crisissen, overstromingen, watertekorten, mest- en stikstofoverschotten buitelen over elkaar heen. Het geloof in de vrije markt is aan het afbrokkelen. De duurzame mens zoekt zijn heil steeds vaker in wegblokkades en rechtszaken. Duurzaamheid is veranderd van een hebbedingetje voor de welvarende mens om zijn karmapunten te scoren, in een overlevingsstrategie voor burgers en bedrijven. Langzaam wordt duidelijk dat we de wereld niet kunnen redden met het kopen van een elektrische auto of spaardouche, maar dat we onze manier van leven grondig onder de loep moeten nemen. En onze relatie met de natuur opnieuw moeten vormgeven.
De kille constatering is dat de natuur het prima redt zonder ons, maar wij redden het niet zonder de natuur. In deze trend – er gaan zelfs stemmen op om de natuur rechten toe te kennen – is het volstrekt logisch om de Dag van de Aarde, die overigens al sinds 1970 bestaat, een nieuwe status te geven. Immers, wij kunnen als minuscuul individu de klimaatverandering niet tegengaan, maar we kunnen wél een boom planten. Of een vierkante meter tuin inzaaien met een bij-vriendelijk bloemenmengsel. Een regenton plaatsen, of je eigen compost gaan maken. Geen Tesla voor je deur, maar een wormenhotel. Niet Elon Musk, maar de bij als cultheld.
Het leuke is dat wat je voor de aarde kunt doen, heel goed bereikbaar is voor iedereen met een kleine beurs. Echt duurzaam gedrag waarmee we de aarde een grote lol doen, vergt niet altijd grote investeringen. Het gaat eigenlijk gewoon om je gedrag. Niet een minuutje korter douchen, maar nog slechts twee keer per week onder de warme straal. De fiets pakken in plaats van de auto. Zelf je kruiden kweken, eventueel met behulp van een potje van de supermarkt. Je kleding (laten) repareren in plaats van telkens nieuw te kopen. Je eigen gezichtsverzorging maken van spullen uit je keukenkast. Of je eigen wormenhotel of compostbak creëren van bij elkaar geraapt afvalhout. Het internet staat gelukkig vol met recepten en tips. En het leuke is: daar waar je je doorgaans overgeleverd voelt aan de markt of een onwillige overheid, geven dit soort dingen je een heel fijn gevoel van autonomie.
Dat dit alles tijd kost, mag volstrekt duidelijk zijn. En dat als je in de ratrace zit van baan, gezin en mobiele telefoon die je leven regeren dit geen aantrekkelijke propositie is, kan ik helemaal in komen. Toch denk ik dat het beste dat we de aarde te geven hebben onze tijd is. Tijd om om je heen te kijken, de schoonheid van de lente te zien, de vogels te horen fluiten. Tijd om te beseffen dat je problemen met naald en draad kunt oplossen in plaats van met een gang naar de winkel. Tijd om los te komen van de schreeuw van de markt die via talloze kanalen continu je leven binnen dendert. En vooral tijd om je af te vragen hoe je wilt leven. Dus laten we de Dag van de Aarde vooral doorbrengen in ledigheid. En, vooruit, met een boswandeling.
