Hoe bereiken we de consument? Die vraag stond centraal op de netwerkavond die wij organiseerden vanuit Lokaal Voedsel Utrecht op 29 september jongstleden, waar meer dan vijftig boeren, burgercollectieven, winkeliers, beleidsmedewerkers, adviseurs, horeca-eigenaren en ander volk aanwezig was. Meer dan ooit is deze vraag van belang, omdat het segment biologisch en ook lokaal sinds de prijsstijgingen dit jaar enigszins onder druk staat. Met een korte peiling werd duidelijk dat ook de aanwezige ondernemers hier al iets van voelen.
Consumeren of participeren?
De term ‘consument’ stond eigenlijk gelijk al ter discussie. “We hebben ménsen nodig die participeren in het voedselsysteem”, betoogde gastheer Jan Huijgen van de Eemlandhoeve uit Bunschoten. “En een nieuw narratief om ze daarbij te betrekken. Ik zou om te beginnen het liefst 1000 burgers koppelen aan 10 boeren, zodat we samen de regionale voedselcultuur kunnen herstellen. Mensen investeren dan € 1000 euro in de boerderij, waardoor het vertrouwen ontstaat bij de boer om de omslag te kunnen maken naar meer duurzame, regionale productie. Dit noem ik maar even ‘het Utrechtse model’.” De toon is gezet. Huijgen legt uit dat hij drie rollen voor zich ziet van regionale verbondenheid tussen boer en burger: langskomen op de boerderij, bestellen van voedsel en participeren in de toekomst van de voedselketen. Vanuit zijn Mansholtcampus wil hij in de toekomst vooral aan dit laatste gaan werken. “Boerenverhalen zijn voor mij de dragers van de voedselidentiteit”. Zoon Henk, die sinds een tijd de leiding heeft over het brede boerenbedrijf met 50 Blonde d’Acquitaine vleeskoeien en heel veel andere activiteiten, ziet het iets pragmatischer. Hij merkt vooral de behoefte van klanten aan voedsel-met-een-verhaal, die hun relatie met eten willen herstellen. “Als ik aan een groep uitleg welk vlees er op de barbecue ligt en welk leven deze koe of dit kalf gehad heeft, dan zijn er ineens veel minder vegetariërs”, zegt hij schalks.
Relatie
Ook andere ondernemers en initiatieven zien vooral dat de relatie tussen producent en consument/burger van belang is. Voor eigenaar Jan Peter Oosterloo van Ekoplaza Bilthoven is vooral belangrijk dat hij zijn klanten in contact kan brengen met de lokale leveranciers, “ze in de ogen kan kijken”. Heel graag doet hij de extra moeite die het kost om kleine bestellingen te doen en soms excursies te organiseren naar het boerenbedrijf. Het geeft veel meerwaarde voor zijn winkel. Willemieke van Maanen van
Landwinkel De Groenekan is met haar 600-800 klanten per week heel tevreden. Zij ervaart nog nauwelijks teruggang in het klantenbestand, en mensen komen speciaal voor haar eigen geproduceerde kippenvlees, de kwalitatief goede spullen en de extra service die zij geeft. De zaal roert zich en er ontspint zich een levendige discussie of lokaal voedsel duurder is (meestal niet) dan de supermarkt en hoe dit is in de perceptie van mensen (meestal wel). Daar is dus werk te doen, hoewel Michiel Korthals, voormalig hoogleraar aan de WUR en inmiddels zélf akkerbouwer, dit nuanceert. “Uit onderzoek blijkt dat prijs voor veel mensen niet het belangrijkste motief is om een voedselproduct wel of niet te kopen”. Bernd Kruyt, producent van de veelbekeken tv-serie ‘De keuken van Utrecht ‘op RTV Utrecht, maakte 21 podcasts over lokaal voedsel, waar het vaker over prijs gaat, zoals in aflevering vier.
Toch lukt het nog slecht om mensen te bereiken met een wat kleinere portemonnee. Ook Kay Krijnen van én bakker bij Lavett erkent dit. “Mijn publiek is vooral hoog opgeleid, heeft wat te besteden en kiest er heel bewust voor om niet naar de supermarkt te gaan”. Consument, of mede-eigenaar van de voedselketen: hoe werkt dat in de praktijk? Bij Voedselkollektief Amersfoort weten ze er alles van. Hoewel het ledenbestand (nu 150) een divers beeld laat zien, erkent lid Dirk van Vreeswijk dat mensen het lastig vinden zich niet meer als consument te gedragen. Dit betekent namelijk ook dat je medeverantwoordelijk bent als er eens een oogst mislukt, of als slakken de sla hebben aangevreten en er gaten in zitten. “Voor mij maakt het veel verschil dat ik regelmatig bij onze leveranciers op het erf kom, dat schept een band.” Maar is zo’n directe relatie tussen boer en burger voor iedereen weggelegd? Of kunnen we ook op andere manieren méér mensen betrekken bij de voedselketen?
Het wij-gevoel
In kleine groepjes praten we over hoe het nu verder moet. Hoe ziet zo’n nieuw narratief eruit en helpt dit om de verbinding tussen boer en burger te vergroten? Hoe bereiken we mensen met een (wat) kleinere beurs? En hoe behouden we de klanten in tijden van crisis? “Niet zo negatief doen”, bepleit een bezoeker. “Gewoon aan de slag!”. Het wij-gevoel, daar moeten we aan werken. Mensen duidelijk maken dat lokaal voedsel een grote impact heeft op onze leefomgeving en kan bijdragen aan een betere natuur, een mooier landschap, het tegengaan van armoede en minder verspilling en verpakking. Mensen het gevoel geven dat “wij de keten zijn”. Ook het vertrouwen tussen producenten onderling kan nog wel een boost gebruiken. Hoe maken we mensen meer bewust? Hoe maken we zichtbaar wat er allemaal al is aan initiatieven? Kunnen we mensen beter bereiken als producenten onder één dak vindbaar zijn? En ook: moeten we wel spreken over ‘lokaal’ voedsel, kunnen we het niet beter over ‘regionaal’ gaan hebben?
Werk aan de winkel dus. Voor producenten, voor burgers, voor winkels, voor de overheid. Zou het wellicht lukken om samen een plan te ontwikkelen om meer mensen bij de voedselketen te betrekken en het wij-gevoel actief aan te wakkeren? Met die oproep sloten we deze avond af. Je kunt je aanmelden om mee te denken op team@lokaalvoedsel-utrecht.nl
Credits fotografie: Marissa Heeneman – Studio Sunny Side Up
